*** Cổ Học Tinh Hoa ***

  "Cổ Học Tinh Hoa" là tác phẩm của hai ông Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân hợp soạn.

Gọi là Cổ Học vì sách viết về những truyện xưa, tích cũ. Cốt là để người đời nay lấy đó làm gương để học cái hay và tránh cái dở.

Nói là Tinh Hoa vì sách chỉ chọn những điển tích thật hay, thật giàu ý nghĩa, và đồng thời, cũng vì cách viết có sự chắt lọc nên vô cùng súc tích mà vẫn giữ được đầy đủ ý nghĩa.

Nay TV muốn giới thiệu cùng các bạn về 1 tác phẩm rất giá trị này. Nhưng trước tiên, ta hãy xem đôi lời tâm sự của chính tác giả nhé!...

"...Chúng tôi có ý chọn những bài ngắn mà nghĩa lý hàm súc dồi dào. Những bài ấy tuy là truyện từ đời xưa bên Tàu, nhưng ứng dụng vào đời nào và ở đâu cũng được. Vì truyện tuy cổ, nhưng cái chân lý thì bao giờ cũng là một, mà bao giờ cũng như mới. Nào hiếu đễ, nào trung tín, nào lễ nghĩa, nào liêm sĩ, đến cả những việc kỳ quái, sinh tử; bài này chính giọng huấn giáo, bài kia rõ thể ngụ ngôn, truyện này nghiêm trang khắc khổ, truyện kia khôi hài lý thú; đức Khổng nói "Nhân" hồn nhiên như hóa công; ông Mạnh bàn "Nghĩa" chơm chởm như núi đá, Tuân Tử nói "Lễ" thật là đường bệ, Mặc Tử nói "Ái" thật là rộng rãi, hình danh như Hàn Phi Tử thật là nghiêm nghị khiến người mất bụng làm xằng, ngôn luận như Án Tử thật là thâm thiết khiến người dễ đường tỉnh ngộ, đến nói đạo đức như Lão Tử, bàn khoáng đạt như Trang Tử thật lại biến hóa như rồng, phấp phới như mây... các lý thuyết mỗi nhà một khác, có khi phản đối hẳn nhau, nhưng thực khiến cho người đọc vừa được vui, vừa phải đem tâm suy nghĩ.

Đọc một bài văn hay, mà tư tưởng đã thấm thía vào tâm não, thì tất không sao để yên ngòi bút mà không phê bình được. Đó cũng là một cái thông bệnh của những người hâm mộ văn chương hay có cái thú ngâm nga và đưa ngòi bút khuyên liền, khuyên kín vậy. Chúng tôi cũng không tránh khỏi cái bệnh ấy. Nên dưới mỗi bài chúng tôi cũng góp "Lời Bàn", cốt là để giải rõ các đại ý trong bài hoặc lạm bình một, đôi câu ứng với cái thời buổi bây giờ.

Chúng tôi mạo muội biên dịch quyển sách nầy là quyển đầu, có ý bảo tồn tinh hoa của cổ học và mong các bạn thiếu niên ta nhớ đến nguồn gốc từ bao nhiêu nghìn năm về trước, rõ các điển tích thường dẫn trong văn chương nước nhà, thêm trước được ít tài liệu có khi làm văn phải dùng đến, rộng được ít tri thức tuy thuộc về Cổ học mà thật khác nào "như thóc gạo, như vải lụa", thường cần đến hàng ngày. Nếu quyển sách này, giúp được một phần trong muôn phần ấy, thì chúng tôi lấy làm hoan hỷ lắm vậy."


Hà Nội, ngày 21 tháng 10 năm Ất Sửu (1925)

Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc
Từ An Trần Lê Nhân
.................................................. ..............................................

Sách "Cổ Học Tinh Hoa" vốn đã được ...tuyển lựa cẩn thận như thế, nhưng ở đây TV lại còn ....chọn lựa thêm một lần nữa. Vì vậy, chỉ giới thiệu với các bạn những mẩu truyện nào mà mình cảm thấy tâm đắc nhất. Và cũng như tác giả đã nói...."Đọc một bài văn hay, mà tư tưởng đã thấm thía vào tâm não, thì tất không sao để yên ngòi bút mà không phê bình được."

...TV cũng có thêm một phần nhận xét bên dưới. Đó cũng là phần mà TV muốn các bạn cùng nhau chia sẻ ý tưởng của mình sau khi đọc bài viết, để từ đó ta sẽ có thể hiểu được những mẩu truyện đó dưới nhiều góc độ và khía cạnh hơn, ngõ hầu có thể tự rút ra cho mình những bài học toàn diện nhất.

...Thân mến,
-Thiên Vương-

Tống Tựu làm quan Doãn một huyện gần biên thùy nước Lương, chỗ giáp với nước Sở.

Người đình trưởng ở biên thuỳ nước Lương và người đình trưởng ở biên thùy nước Sở cùng trồng dưa. Người bên nước Lương chăm làm và tưới luôn nên dưa tốt. Người bên nước Sở biếng làm và tưới ít nên dưa xấu.

Quan Doãn ở ngay huyện biên thùy nước Sở, thấy bên Lương tốt, bên mình xấu, lấy làm tức giận lắm.

Người đình trưởng nước Sở thấy dưa bên Lương tốt hơn dưa của mình, cũng sinh ra ghen ghét, đêm đêm cứ lẻn sang cào vỏ dưa của bên Lương, đến nỗi dưa bên ấy phải héo chết mất một ít.

Sau người đình trưởng nước Lương biết mới nói với người trưởng trong huyện, ý cũng muốn lẻn sang cào vỏ dưa bên Sở.

Người trưởng lại đem việc ấy nói với Tống Tựu.

Tống Tựu bảo:

- Ôi! Sao lại thế! Thế chỉ là gây thù oán, chuốc tai vạ thôi. Này ta bảo ngươi, chớ sang cào dưa của người ta, cứ đêm lẻn sang tưới dưa cho người ta mà đừng để cho người ta biết.

Người đình trưởng cứ theo thế mà làm.

Sau dưa bên Sở mỗi ngày một tốt. Người đình trưởng nước Sở lấy làm lạ, xét mãi ra mới biết người đình trưởng nước Lương làm giúp.

Quan Doãn nước Sở biết rõ việc ấy, lấy làm vui lòng, tâu lên vua Sở.

Vua Sở biết chuyện, buồn và có ý thẹn, nghĩ rằng: Ngoài cái tội đi cào dưa của người ta, chắc còn có nhiều việc khác đáng tội với người ta nữa.

Vua bèn lấy nhiều của đưa sang tạ tội vua Lương và xin giao hảo.

Vua Lương cũng tin lòng. Thành ra hai nước giao hảo với nhau được lâu.

Cổ ngữ có câu: “Chuyển bại nhi vi công, nhân họa nhi vi phúc” nghĩa là chuyển bại làm công, nhân cái hoạ mà làm thành phúc. Lão Tử có nói: “Dĩ đức báo oán.” nghĩa là đem đức để báo oán. Hai câu ấy tức như truyện này.

Ôi! Người ta đã làm không phải, sao ta lại còn bắt chước người ta!

-Giả Tử Tân Thư-

Lời bàn:

Thói thường ở đời, mình dở không ưa người hay, mình lười không ưa người chăm, mình trái không ưa người phải, mình nghèo hèn không ưa người giàu sang… Cho nên người với người thường hay sinh sự.

Gia dĩ những người ở vào chỗ đất phân ra hai nước, chia làm biên thuỳ, thì sự chiến tranh lúc nào cũng nằm sẵn ở đó. Như đây, vì chuyện dưa mà hai người trồng thù hằn, hai quan úy ghen ghét. Nếu không có Tống Tựu khéo khu xử thì biết đâu máu chảy chẳng thành sông, xương chất chẳng thành núi; ở đời những việc ẩu đả, kiện tụng, tranh chiếm, tàn phá thảm hại vô cùng, thường hay do tự những việc nhỏ mọn gây ra. “Cái sẩy nẩy cái ung” là thế.

Ta đọc câu chuyện này, ta rất cảm phục Tống Tựu là người có lượng bao dung đủ hoá được cái lòng quân hoạnh nghịch, biết cách khéo xử đủ biến chuyển được cái dở ở đời. Nếu người đã không phải với ta, ta lại không phải với người nữa, thì hai bên có khác gì nhau, mà cái không phải cứ liên miên theo mãi thì sinh ra bao chuyện đáng thương, đáng tiếc! Cho nên “Dĩ oán báo oán” không phải là cách người quân tử đối với đời. Người quân tử nếu không “Dĩ trực báo oán” thì “Dĩ đức báo oán” có thế mới mong địch được quân gian tà, tiêu trừ được thói trá ngụy vậy.
............................................................................................................................................
1) Chuyển bại nhi vi công :转 败 而 为 功

2) Nhân họa nhi vi phúc : 因 祸 而 为 福

3) Báo oán dĩ đức (nguyên văn trong Đạo Đức Kinh của Lão Tử) : 报 怨 以 德

4) Tống Tựu : 宋就

5) Nước Lương = Lương Quốc : 梁 国: Đây là nước Lương thời Chiến Quốc, nguyên là nước Ngụy, sau dời về Đại Lương (nay là Khai Phong) nên gọi là nước Lương.





*Nhận xét:

+  Truyện này tác giả Cổ Học Tinh Hoa đã hiểu sai 1 chút về từ cổ, nên dịch là ...cào vỏ dưa....

Nguyên văn là chữ Tao 搔, nghĩa là cào, nhưng người TQ giải nghĩa chữ này thành Phiên Động 翻动 với nghĩa là ...cào, cuốc, turn over...có như thế thì dưa mới chết.

- Một bài học sâu sắc về tài ...lấy đức phục chúng ...của người xưa.

- Phàm ở đời người ta thường xem nhau mà sống. Người bậc cao thấy người tốt thì mình ráng cố gắng để cho bằng hoặc hơn người ta. Thấy người dở thì tìm cách giúp đỡ người cho bằng hoặc hơn mình. Và lấy đó làm điều hạnh phúc.

Trong khi kẻ bậc thấp thấy người tốt thì đố kỵ, ghen ghét, tìm mọi cách để phá hoại. Thấy người dở lại cười chê, mai mỉa. Và họ cũng lấy đó làm điều sung sướng.

Bởi vậy ta thấy có người hạnh phúc trong sự thanh thản, nhẹ nhàng. Có kẻ lại sung sướng trong sự lo âu, nặng nhọc.

Bởi lẽ:

Giúp người người lại giúp ta,
Hại người, người hại, hóa ra hại mình.

-Thiên Vương-

- TĂNG SÂM GIẾT NGƯỜI -

Ông Tăng Sâm ở đất Bí. Ở đấy có kẻ trùng danh với ông giết chết người.

Một người hớt hãi chạy đến báo mẹ ông Tăng Sâm rằng: "Tăng Sâm giết người ".  Bà mẹ nói : " Chẳng khi nào con ta lại giết người ".  Rồi bà điểm nhiên ngồi dệt vải.

Một lúc lại có người đến bảo:"Tăng Sâm giết người". Bà mẹ không nói gì, cứ điểm nhiên dệt vải.

Một lúc lại có người đến bảo: "Tăng Sâm giết người ". Bà mẹ sợ cuống, quăng thoi, trèo qua tường chạy trốn.

(Quốc Sách)


Giải Nghĩa:

Tăng Sâm: Người thời Xuân Thu, tính chất chân thật và có hiếu, học trò đức Khổng Tử và mau truyền được đạo của ngài.

Trùng danh: Cùng giống tên nhau

Điềm nhiên: Biết mà cứ im lặng như không.


Lời Bàn:

Tăng Sâm vốn là người hiền hậu, hiếu thảo, bà mẹ vốn là người trung tín, một bụng tin con. Thốt nhiên có kẻ bảo: "Tăng Sâm giết người". Bà mẹ không tin, và người thứ hai bảo, còn chưa tin; đến người thứ ba bảo, thì cuống cuồng chạy trốn.

Như thế mới hay cái dư luận của thiên hạ rất là mạnh. Một việc, dù cho sai lầm đến mười mươi, nhiều người đã có cùng một nghị luận đều như thế cả, thì cũng dễ khiến người ta nghi nghi, hoặc hoặc rồi đem bụng tin mà cho là phải, nom đỉa hóa ra con rươi, trông con chó thành con cừu. Đến như giữa chợ, làm gì có cọp! Thế mà một người, hai người, đến ba người nói có cọp, thiên hạ cũng tin có cọp thật nữa là!

Những bậc ra được ngoài vòng dư luận, giữ vững được bụng như cây giữa rừng, như kiềng ba chân rất là hiếm, nhưng có thế được mới cao. Một chân lý có chứng minh rõ ràng, mười phần chắc chắn, thì mới nên công nhận.


Nhận xét:

Sách ghi:  Ông Tăng Sâm ở đất Phí.  Nhưng qua khảo sát, TV thấy nguyên bản đúng là chữ Phí 費, tuy nhiên khi nói về địa danh thì phải gọi là Bí.  Bí là tên ấp thuộc nước Lỗ, quê nhà của Tăng Sâm.

Tăng Sâm là một trong những người học trò tâm đắc của Khổng Tử, lại là người nổi tiếng có lòng hiếu thảo. Chính vì vậy nên được người đời xưng tụng trong Nhị Thập Tứ Hiếu. Điều đó cho thấy ông không thể nào có thể làm ra chuyện giết hại ai được. Bởi lẽ vào cái thời mà lễ giáo thịnh hành như vậy. Gần như một người nào có học hành cũng biết qua câu:

養不教，父之過
Dưỡng bất giáo, Phụ chi quá；
(Nuôi chẳng dạy là lỗi của cha mẹ)

教不嚴，師之惰。
Giáo bất nghiêm, Sư chi đọa.
(Dạy chẳng nghiêm là thầy lười biếng.)

Do vậy, không lý gì một học trò của bậc thánh hiền lại để tai tiếng cho thầy mình. Một người hiếu tử vang danh kim cổ lại để tiếng xấu cho cha mẹ mình như vậy cho được. Nói gì đến chuyện giết người!

Người ngoài còn có thể luận như vậy mà biết được hư, thật, lẽ nào mẹ của ông Tăng Sâm lại không rõ được con mình? Thực tế cho thấy bà rất tin vào đức hạnh của con mình nên dù người ta nói 1,2 lần vẫn điềm nhiên như không.

Nhưng có câu ..." sự bất quá tam", đến người thứ 3 thì bà đã không còn giữ vững được niềm tin của mình. Cho thấy lời đồn dễ sợ dường nào!

Nhắc đến tích này, TV lại nhớ đến chuyện xưa bên Ấn Độ...

Tại xứ nọ, có một vị quân sư tài ba, đảm lược, lại rất mực trung thành. Một hôm, lính giữ kho vũ khí với vua rằng: "không hiểu vì sao kho vũ khí bỗng nhiên phát quang rực rỡ."

Trước sự việc đó, vua mới hỏi quân sư của mình vì cớ làm sao lại như vậy? Vị quân sư cho biết rằng ..."đó là điềm báo cho việc vợ hạ thần đã sinh con."

Vua quan liền cùng nhau chúc mừng, nhưng vị quân sư lại ra vẻ rất buồn thảm. Thấy vậy, vua bèn hỏi nguyên cớ. Quân sư bảo ..."tuy sinh con là việc rất đáng mừng, nhưng vì con thần sau này sẽ gây tai họa cho quốc gia, nên thần phải giết nó để giữ gìn an ninh cho thiên hạ. Và vì vậy nên hạ thần mới đau khổ ..."

Vua không tin, nên cố thuyết phục: "Xưa nay, con ngoan nhờ cha mẹ tốt, trò giỏi nhờ sư phụ hiền. Vợ chồng khanh thì quá tốt rồi. Chỉ cần sau này ta kiếm người đức độ và tài giỏi làm sư phụ cho nó thì lo gì nữa!"

Thế là vua hạ lệnh nghiêm cấm bất kỳ ai dám làm hại đứa bé. Lại đặc biệt quan tâm tìm người tài đức cho làm thầy dạy cho nó. Ngài còn đặt cho nó cái tên là ...Ahimsaka (nghĩa là Vô Hại). Sau đó, Ahimsaka được gởi theo học cùng 1 vị thầy nổi tiếng tài giỏi và đức độ nhất nước lúc bấy giờ.

Đứa bé lớn lên trở thành một người rất tôn sư, trọng đạo, nhất nhất đều nghe lời thầy. Quyền thuật, kiếm cung đều ưu việt hơn những người khác. Và điều đó làm cho những học trò đồng môn ganh tị. Thế là họ tìm cách để hại anh ta.

Bọn họ rỉ tai thầy rằng anh ta là người quá giỏi, sau này thế nào cũng qua mặt thầy. Thậm chí bây giờ, ngay cả thầy cũng không phải là đối thủ của anh ta. Do vậy, có khi hắn sẽ giết thầy để tự mình làm đệ nhất thiên hạ.

Thoạt đầu, ông thầy không thèm để ý. Nhưng dần dà, ông ta bắt đầu nghi vấn, vì quả thật cậu học trò kia quá xuất sắc. Bản thân ông không thể nào hơn được. Không những vậy, nó còn là con của vị quân sư được sủng ái của quốc vương. Sau này chắc chắn thiên hạ chỉ còn biết tới nó mà thôi!

Thế là vì tự ái, tự tôn, và lòng đố kỵ thường tình, ông bèn nghĩ ra cách để giết cậu. Đó là muốn mượn tay triều đình giết chết cậu, vì chỉ như vậy mới không bị tai tiếng, và chỉ như vậy mới hy vọng có thể giết được anh ta.

Do vậy, ông thầy cho kêu cậu học trò lại bảo rằng:" Con học đã thành tài, nay hãy đi tìm giết đủ 1000 người cho ta làm phép xuất sư."

Vì luôn nghe theo lời thầy, nên bảo sao, nghe vậy. Chàng liền đi vào rừng kiếm người để giết. Khi giết người, anh ta chặt lấy đốt ngón tay xâu vào vòng đeo cổ để đếm cho đủ số. Vì vậy người ta gọi anh ta là ...Angulimala (nghĩa là người đeo xâu chuỗi bằng lóng tay)

Mọi người kinh hoàng khi thấy có kẻ sát nhân như vậy. Bao nhiêu quân lính đến bắt anh ta, đều bị giết sạch.

Cuối cùng, thấy không thể thu phục bằng võ lực, người ta bèn kêu bà mẹ của anh ấy đi thuyết phục. Nhưng họ không biết rằng, anh ấy chỉ nghe lời thầy dạy, nên trước mắt gặp bất kỳ ai cũng sẵn sàng ra tay cho đủ số.

Và cũng hôm ấy, đức Phật đã dùng thần thông quan sát mà biết được sự việc và tình cảnh như vậy, nên Ngài bèn đi vào rừng để độ hóa cho chàng trai.

Lúc đó, anh ta đã giết được 999 người. Chỉ cần một người nữa là đủ số. Vậy mà bây giờ bỗng nhiên có đến hai người xuất hiện trước mắt. Phân vân không biết phải giết ai, tha ai.

Đức Phật bảo:" Này anh kia, đây là mẹ của anh mà anh cũng định giết sao? Thôi thì hãy giết ta đi cho đủ số." Nghe vậy, chàng bèn cầm gươm đến chém đức Phật. Tuy nhiên, dù đức Phật đi rất chậm, và dù có tài chạy nhanh như ngựa, nhưng chàng ta không tài nào rượt kịp Ngài.

Cuối cùng, đuối sức anh ta kêu lên:" Này ông thầy tu kia! Nếu muốn cho ta giết sao còn không dừng lại?" Phật nghe thế, trả lời:" Ta đã dừng lại từ lâu rồi? Sao ngươi còn chưa dừng lại?"

- Ông đang đi sao bảo là đã dừng lại? Còn tôi bây giờ đang đứng sao ông nói là tôi còn chưa dừng lại?

- Ta đã dừng lại từ lâu rồi, nghĩa là ta đã không còn sát sanh, giết hại bất kỳ 1 chúng sinh nào. Còn ngươi vẫn luôn tìm người để giết, nên ta mới nói là ...còn chưa dừng lại.

Thế rồi Phật dùng lòng từ bi và trí huệ của mình để cảm hóa chàng trai. Vì ngộ tánh rất cao, chỉ vì cuồng tín theo lời thầy dạy mà trở nên tàn ác. Nay được Phật khai thị nên anh đã giác ngộ ngay. Bèn xin quy y với Ngài. Sau này trở thành một trong những vị A-la-hán đầu tiên của đức Phật.......

Mỗi khi vào chùa, nếu để ý các bạn sẽ thấy người ta có hình vẽ một người cầm gươm đuổi giết đức Phật, đó chính là tích này vậy!



Qua truyện này, một lần nữa cho thấy lời thế gian thật đáng sợ. Dù là bà mẹ ruột nhưng vẫn không tin con. Dù là ông thầy đức độ cũng phải nghi ngờ học trò. Chính vì vậy nên về lời nói, ngoài không được nói dối ra, Phật còn khuyên người ta không nói dèm pha, nói đòn xóc hai đầu, và nói lời vô ích. Tiếc thay, những người đi chùa thường chỉ nghe được Ngũ Giới là:

Không sát sanh
Không trộm cắp
Không nói dối
Không tà dâm
Không uống rượu

Do vậy, mà người ta cứ ...vô tư ...nhiều chuyện, đâm thọc, v..v...gây ra biết bao sự oan trái...mà vẫn cứ tưởng là mình đã giữ được giới trọn lành vì mình nhiều chuyện, đâm thọc...chứ đâu có nói dối! :-) .

...Thân ái,
-Thiên Vương-